内蒙古首例涉及首府地区百年老字号侵权案一审宣判
Электро?ника (аз юн. Ηλεκτρ?νιο ?электрон?) — со?аи илм ва техника, ки сохтан ва истифодабарии амалии асбоб?о ва афзори гуногуни дар асоси та?йирёб? ва ?ойивазкунии зарра?ои заряднок (электрон?о) дар вакуум, газ ва ?исм?ои кристаллии сахт ва ?олат?ои дигари физикиро дарбар мегирад.
Сарчашма?ои таърих?
[вироиш | вироиши манбаъ]Пеш аз пайдоиши электроника, аввал кашф ва ом?зиши ?увваи бар?, электромагнетиз м ба амал омада буд ва баъдан радио ихтироъ шуда буд. Азбаски радиопередатчик?о дар?ол татби? пайдо карданд (пеш аз ?ама дар кишти?о ва кор?ои ?арб?), он?о ба пойго?и элемент? ниёз доштанд, ки ба э?од ва ом?зиши он электроника маш?ул буд. Асоси элементарии насли аввал ба лампа?ои электрон? асос ёфтааст. Мувофи?и он электроникаи вакуум? инкишоф ёфт. Ба инкишофи он инчунин ихтирои телевизор ва радар?о, ки дар сол?ои ?анги дуюми ча?он васеъ истифода мешуданд, мусоидат кард. Аммо лампа?ои электрон? камбуди?ои назаррас доштанд. Пеш аз ?ама, ин андозаи калон ва истеъмоли баланди нер? аст (ки барои дастго??ои сайёр му?им буд). Аз ин р?, электроникаи сахт ба ву??ъ пайваст ва диод?о ва транзистор?о ?амчун базаи элементар? истифода мешуданд.
Тара??иёти минбаъдаи электроника бо пайдоиши машина?ои ?исоббарор (МЭ?) ё худ компютер?о ало?аманд аст. Компютер?ои транзистор? бо ?а?м? калон ва истифодаи тавоноии ?араёни бар?, инчунин эътимоднокии паст (аз сабаби шумораи зиёди ?исм?о) фар? мекарданд. Барои ?алли ин масъала?о микро-пайваст?о ва баъд микросхема?о ба кор андохта шуданд. Шумораи элемент?ои микросхема?о тадри?ан зиёд шуда, микропроцессор?о пайдо шуданд. Дар айни замон ба рушди электроника пайдоиши ало?аи мобил?, инчунин дастго??ои гуногуни бесим, навигатор?о, коммуникатор?о, планшет?о ва ?айра мусоидат мекунанд.
Пеш аз пайдо шудани мошин?ои ?исоббарори электрон? амалхои манти?иро дар реле?ои электромеханик? ё механик? и?ро мекарданд. Дар соли 1943 компютери электромеханикии Марк-1 як амалиёти иловагиро дар 0,3 сония ан?ом дод. Аммо аллакай дар миёна?ои асри XX он?о ба истифода аз дастго?и вакууми электрикии ихтироъкардаи Либен (1912) ва Ли де Форест (1906) - триод о?оз карданд, ки ?араёни электрикиро бо ёрии ин дастго? идора кардан мумкин буд (?араёнро бо ёрии сетка ё тури ин асбоб идора мекарданд, ки дар нати?а сигнали баромад низ идора мешуд).Соли 1939 аввалин компютер бо лампаи вакуум?(ё лампаи электрон?) пайдо шуд (?. Атанасов), ки дар он ?исоб?о бо истифода аз амал?ои манти?? ан?ом дода мешуданд. Дар соли 1946 компютери электронии вакуумии Eniak пайдо шуд, ки дорои 17 468 лампа буд, ки ?ангоми насб кардани он?о ?ар яки он?оро мебоист аз назар гузаронид. Ин мошин метавонист дар як сония 5000 амалро и?ро кунад.
Пайдоиши аввалин транзистор дар соли 1947, ки аз ?ониби Вилям Шокли, ?он Бардин ва Уолтер Браттейн офарида шудааст, имкон дод, ки ба манти?и сахтбадан(твердотельная логика)гузаранд ва ихтирои минбаъдаи сохтори металл-оксиди нимно?ил мар?алаи му?имтарин дар рушди электроника, ки боиси э?оди микросхема?ои интеграл? ва рушди минбаъдаи микроэлектроника, со?аи асосии электроникаи муосир гардид.
Со?а?ои электроника
[вироиш | вироиши манбаъ]Электроникаро метавон ба со?а?ои зерин ?удо кард:
?физика (микродунё, нимно?ил?о, мав??ои электромагнит?, магнетизм, ?араёни электрик? ??ва ?.) со?аи илмест, ки дар он раванд?ои дар зарра?ои заряднок ба амал ояндаро меом?зад.
?электроникаи маиш? - асбоб?о ва дастго??ои электрон?, ки дар он?о шиддат ва ?араёни электрик?, майдони электрик? ё мав??ои электромагнит? истифода мешавад(масалан телевизор, телефони мобил?, дарзмол, лампочка, плита?ои бар?? ва ?.).
?Энергетика - тавлид, инти?ол ва истеъмоли ?увваи бар?, асбоб?ои бар?ии баланди?тидор (масалан, му?аррики электрик?, лампа?ои бар??, нер?го?), системаи гармиди?ии бар??, хати инти?оли бар?.
?Микроэлектроника - дастго??ои электрон?, ки дар он?о микросхема?о ?амчун элемент?ои фаъол истифода мешаванд: °оптоэлектроника - дастго??ое, ки ?араёни бар? ??ва сели фотон?оро истифода мебаранд, °та??изот?ои аудио-видео?- дастго??о барои та?вият ва табдил додани тасвир?ои садо ва видео.
°микроэлектроникаи ра?ам? - дастго??ое, ки ба микропросессор?о ё микросхема?ои манти?? асос ёфтаанд. Масалан: мошини ?исобкунии электрон?, компютер, телевизиони ра?ам?, телефони мобил?, принтер, робот, панели идоракунии та??изоти саноат?, восита?ои на?лиёт ва дигар асбоб?ои р?згор ва саноат?.
Та??изоти электрон? метавонад дар худ як ?атор мавод?о ва му?ит?оро дар бар гирад, ки коркарди сигнал?ои электрик? бо истифода аз раванд?ои гуногуни физик? сурат мегирад. Аммо дар ?ама гуна дастго? зан?ири электрик? ву?уд дорад.
Бисьёр фан?ои илмии донишго??ои техник? ба ом?хтани ?и?ат?ои гуногуни электроника бахшида шудаанд.
Электроникаи ?исми сахт(твердотельная электроника)
[вироиш | вироиши манбаъ]Таърихи электроникаи ?исми сахт
[вироиш | вироиши манбаъ]Истило?и электроникаи ?исми сахт дар адабиёт дар миёна?ои асри 20 пайдо шуд, ки ба дастго??о дар заминаи элемент?ои нимно?ил? ишора мекунад: транзистор?о ва диод?ои нимно?ил, ки ба ?ои дастго??ои вакуумии бар?ии ?а?ман калон ва камсамара - радиолампа?о. Дар ин ?о решаи ?сахт? ба он ма?сад истифода мешавад,ки раванди идоракунии ?араёни бар? ??дар нимно?ил?ои сахт ба амал меояд (баръакси радиолампа?ои электрон?, ки раванди идоракунии ?араён дар вакуум ба амал меояд). Баъдтар, дар охири асри 20, ин истило? маънои худро гум кард ва тадри?ан аз истифода баромад, зеро ?ариб тамоми электроникаи тамаддуни мо тан?о аз пойго?и элемент?ои фаъоли нимно?ил? истифода бурданд.
Миниатюризатсия(мутта?идкун?)-и дастго??о
[вироиш | вироиши манбаъ]Бо пайдоиши электроникаи сахт, раванди ин?илоб? ва босуръати миниатюризатсияи дастго??ои электрон? о?оз ёфт. Дар давоми якчанд да?сола элемент?ои фаъол да? миллиард баробар хурд шуданд — аз чанд сантиметри радиолампаи электрон? то якчанд нанометри транзисторе, ки дар чипи нимно?ил? мутта?ид карда шудааст.
Технологияи ба даст овардани элемент?о
[вироиш | вироиши манбаъ]Элемент?ои фаъол ва ?айрифаъол дар электроникаи ?исм?ои сахт дар як кристалли як?инсаи фав?уттоза(сверхчистый)-и нимно?ил?о,аксар ва?т кремний, бо усули инжексия ё ?ойгир кардани ?абат?ои нав, яъне атом?ои дигар элемент?ои химияв?, молекула?ои мураккабтар, аз ?умла модда?ои органик? дар координат?ои муайяни ?исми кристалл сохта мешаванд.Инжексия хосият?ои нимно?илро дар ?ои инжексияшуда та?йир дода, но?илияти онро ба тарафи му?обил та?йир меди?ад ва ?амин тари? диод ё транзистор ё элементи ?айрифаъол(резистор, но?ил, конденсатор ё индуктор, изолятор, элемент?ои аз худ гарм? ?удокунанда ва дигар сохтор?о)-ро ба ву?уд меорад.Сол?ои охир технологияи исте?соли манбаъ?ои р?шно? дар кристалл васеъ па?н шудааст. Ми?дори зиёди кашфиёт?о ва технология?ои та?ияшуда барои истифодаи технология?ои ?исми сахт ?оло ?ам дар сейф?ои дорандагони патент ?ойгиранд ва ва?ти муайяни худро интизоранд.
Технологияи ба даст овардани кристалл?ои нимно?илро, ки тозагии он?о барои ба ву?уд овардани элемент?ои андозааш ба чанд нанометр имкон меди?ад, нанотехнология ва ин бахши электроника микроэлектроника номида шуд.
Дар сол?ои 1970-ум, дар раванди миниатюризатсияи электроникаи сахт, дар он та?симот ба микроэлектроникаи аналог? ва ра?ам? муайян карда шуд. Дар шароити ра?обат дар бозори исте?солкунандагони ?узъ?ои электрон?, ?олибиятро исте?солкунандагони электроникаи ра?ам? ба даст оварданд.Ва дар асри 21 исте?сол ва эволютсияи электроникаи аналог? амалан ?атъ карда шуд. Азбаски дар асл ?ама истеъмолкунандагони микроэлектроника аз он одатан на ра?ам?, балки сигнал?ои аналог? ё амал?ои доимиро талаб мекунанд, дар дастго??ои ра?ам? дар даромаду баромади он?о бо DAC (Digital-to-analog converter- дастго?е, ки сигнали аналогиро ба ра?ам? ё баръакс табдил меди?ад) му?а??аз карда мешаванд.
Миниатюризатсияи схема?ои электрон? бо афзоиши суръати дастго??о ?амро? шуд. ?амин тавр, аввалин дастго??ои ра?амии технологияи МТТ-манти?и транзистор?-транзистор?(ТТЛ-транзистоно-транзисторная логика) барои гузаштан аз як ?олат ба ?олати дигар микросония?оро талаб мекарданд ва ?араёни калонро сарф мекарданд, ки барои бартараф кардани гарм? чора?ои махсусро талаб мекарданд.
Дар ибтидои асри XXI эволютсияи электроникаи сахт дар самти миниатюризатсияи элемент?о тадри?ан ?атъ гардид ва ?оло амалан ?атъ шудааст. Ин тава??уф бо ноил шудан ба андозаи ?адди а?али имконпазири транзистор?о, но?ил?о ва дигар элемент?о дар кристали нимно?ил?о, ки ?оло ?ам ?одиранд гармии дар ?араёни ?ор? хори?шударо хори? кунанд ва нобуд нашаванд, пешак? муайян карда шуд. Ин андоза?о ба чанд нанометр расидаанд ва аз ин р? технологияи исте?соли микрочип?оро нанотехнология меноманд.
Мар?илаи навбатии эволютсияи электроника метавонад оптоэлектроника гардад, ки дар он фотон ?амчун унсури инти?олди?анда, хеле мута?арриктар, нисбат ба электрон/"с?рох?" дар нимно?ил?ои электроникаи сахт хело кам инерсиал? амал мекунад.
Дастго??ои асосии сахт?исм
[вироиш | вироиши манбаъ]Дастго??ои асосии фаъоли сахт?исм, ки дар дастго??ои электрон? истифода мешаванд, ин?о мебошанд:
?Диод – нимно?иле, ки но?илияти яктарафа, аз анод ба катодро дорад. Навъ?о: диоди тунел?, диоди Ганн, диоди Шоттка ва ?айра; ?Транзистор?ои биполяр? – транзистор?ое, ки ду p-n-гузариши физик? доранд, ки ?араёни коллектор-эмиттер тавассути ?араёни база-эмиттер идора карда мешавад.
Эзо?
[вироиш | вироиши манбаъ]
|
Ин ма?олаи хурд аст. Бо густариши он ба Википедия к?мак кунед. Дар сурати имкон ин ёддошт бояд да?и?тар ?ойгузин шавад. |
?амчунин нигаред
[вироиш | вироиши манбаъ]Адабиёт?о
[вироиш | вироиши манбаъ]- Малютин А. Е., Филиппов И. В. История электроники(пайванди дастнорас) М.: Электронный учебник — РГРТА, 2006.
- Титце У., Шенк К. Полупроводниковая схемотехника. — М.: Мир, 1982
- Гейтс Э. Д. Введение в электронику — 1998
- Горбачёв Г. Н. Чаплыгин Е. Е. Промышленная электроника / Под ред. профессор В. А. Лабунцова. — М.: Энергоатомиздат, 1988.
- Грабовски Б. Краткий справочник по электронике — 2004.
- Жеребцов И. П. Основы электроники. — 1989